Εισήγηση Απ. Καραναστάση για τις συμβάσεις έργων
Την τελευταία εβδομάδα ψηφίσθηκαν στη Βουλή δύο πολύ σημαντική νόμοι, που επηρεάζουν σημαντικά την εθνική οικονομία και τη δημόσια διοίκηση. Πρόκειται για τον νόμο "Δημόσιες Συμβάσεις Έργων, Προμηθειών και Υπηρεσιών (προ-σαρμογή στις οδηγίες 2014/24/Ε.Ε. και 2014/25/Ε.Ε.)", στον οποίο εισηγητής ήταν ο υπογράφων και τον νόμο "Ανάθεση και Εκτέλεση Συμβάσεων Παραχώρησης Έργων και Υπηρεσιών - Μεταφορά στην ελληνική έννομη τάξη της Οδηγίας 2014/23/Ε.Ε."
Δείτε επίσης....
Είναι δύο νόμοι που αφορούν ένα τομέα της δημόσιας ζωής, αυτόν της αγοράς αγαθών, υπηρεσιών και της εκτέλεσης έργων, για τον οποίο, αξίζει να αναφερθεί ότι, οι δημόσιες αρχές, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δαπανούν κάθε χρόνο ποσοστό 18% του ΑΕΠ.
Γιατί όμως ήταν αναγκαία τώρα η ψήφισή τους;
Κατ’ αρχάς, διότι ήταν υποχρεωτική η ενσωμάτωση των ανωτέρω οδηγιών στην ελληνική νομοθεσία.
Επιπρόσθετα, σε ότι αφορά το πεδίο εφαρμογής του πρώτου νόμου, μεχρι χτες είχαμε την εξής κατάσταση :
Υπήρχαν στην ελληνική έννομη τάξη 400 διαφορετικά νομοθετήματα, που αφορούσαν στις δημόσιες συμβάσεις, δημιουργώντας απίστευτη δυσλειτουργία και σύγχιση σε όλους τους εμπλεκόμενους.
Ανάλογα με τη μορφή της αναθέτουσας αρχής ή του φορέα δημοπράτησης υπήρχαν ειδικά καθεστώτα και κανονισμοί, με τους οποίους, αναθέτουσες αρχές και φορείς, που κυρίως λειτουργούν με την μορφή Α.Ε., εξαιρούντο και, μέσω των κανονισμών τους, παρέκκλιναν από τους κανόνες ανάθεσης και εκτέλεσης δημοσίων έργων, μελετών και προμηθειών.
Μέχρι σήμερα, δεν υπήρχε νομικό πλαίσιο για τις συμβάσεις παροχής δημοσίων υπηρεσιών. Καταχρηστικά, οι δημόσιοι φορείς χρησιμοποιούσαν το θεσμικό πλαίσιο των προμηθειών, και αυτό κατά το δοκούν.
Δεν αποτελούσαν λόγους αποκλεισμού των υποψηφίων αναδόχων οι περιπτώσεις συμπαιγνίας μεταξύ οικονομικών φορέων, σύγκρουσης συμφερόντων, η προηγούμενη εμπλοκή του υποψηφίου με τρόπο που απέκτησε αθέμιτο πλεονέ-κτημα, κατά παράβαση της αρχής ανταγωνισμού, η αθέμιτη επιρροή στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων κλπ.
Δεν υπήρχαν ή υπήρχαν διαβλητοί κανόνες σε συστήματα όπως η απ’ ευθείας ανάθεση και η «μελέτη – κατασκευή», με συνέπεια να οργιάζει η διαπλοκή και η διαφθορά.
Το 2014, η τότε κυβέρνηση έφερε ένα σχετικό νόμο, τον 4281 / 2014, που, αν και μεταγενέστερος των ανωτέρω οδηγιών, δεν τις ενσωμάτωσε στην εθνική νομοθεσία. Πέρα από αυτό, αποδείχθηκε στην πράξη ανεφάρμοστος, διότι προέβλε-πε μεγάλου όγκου δευτερογενές δίκαιο, ως προϋπόθεση για την εφαρμογή του (έκδοση Προεδρικών Διαταγμάτων και Υπουργικών Αποφάσεων), το οποίο ουδέποτε εξεδόθη.
Αντίστοιχα, σε ότι αφορά τον δεύτερο νόμο, είχαμε :
Πλήρη ανυπαρξία σχετικής νομοθεσίας, παράλληλα με την εξαίρεση των συμβάσεων παραχώρησης από το πεδίο εφαρμογής των ευρωπαϊκών οδηγιών, γεγονός που επέτρεπε την κύρωση των διαφόρων συμβάσεων παραχώρησης, με αναφορά, κάθε φορά, σε διαφορετικούς νόμους.
Το γεγονός αυτό, είχε ως συνέπεια την ανασφάλεια ως προς το νομικό καθεστώς που ρυθμίζει τις διαδικασίες ανάθεσης τους και, όπως συμβαίνει πάντα, όταν ομοειδείς περιπτώσεις αντιμετωπίζονται με διαφορετικό νομικό υπόβαθρο και με κατά περίπτωση εξειδίκευση των όρων και διαδικασιών, άφηνε περιθώρια, στους εμπλεκόμενους, για δράσεις και συμπεριφορές που εμπέδωσαν στον λαό την άποψη ότι πρόκειται για προνομιακές συμβάσεις που αφορούν μια μικρή ομάδα μεγαλο-εργολάβων, των οποίων η πρακτική λίγο διαφέρει από αυτή των καρτέλ.
Με τους νόμους που ψηφίσαμε, διορθώνουμε τα κακώς κείμενα και δίνουμε ώθηση προς τον εκσυγχρονισμό σε ολόκληρο το σχετικό σύστημα. Συγκεκριμένα :
Για πρώτη φορά, η χώρα αποκτά ενιαία νομοθεσία για όλων των ειδών τις συμβάσεις, ανεξαρτήτως είδους και εκτιμώμενης αξίας αυτών, εκτός εάν ορίζεται διαφορετικά στις επιμέρους διατάξεις του νόμου.
Αντιμετωπίζονται με ιδιαίτερη ευαισθησία θέματα που αφορούν άτομα με αναπηρία, σε ένα πλαίσιο ισοτιμίας, χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς.
Εισάγεται το δυναμικό σύστημα αγορών, ως μια εξ ολοκλήρου ηλεκτρονική διαδικασία, μέσω της οποίας διασφαλίζεται η καλύτερη δυνατή χρησιμοποίηση των δημόσιων πόρων.
Θεσπίζονται διαφανή και ποιοτικά κριτήρια, όπως με την κατάρτιση των τεχνικών προδιαγραφών,
Τίθεται ως μοναδικό πλέον κριτήριο για την ανάθεση κάθε τύπου δημοσίων συμβάσεων, η πλέον συμφέρουσα, από οικονομική άποψη, προσφορά
Για πρώτη φορά, ενσωματώνοντας τη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρω-παϊκής Ενωσης και των Ελληνικών Δικαστηρίων, εντάσσονται περιβαλλοντικές, κοινωνικές και εργατικές απαιτήσεις στις διαδικασίες ανάθεσης και εκτέλεσης, προκειμένου να εξασφαλιστεί η βέλτιστη εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος.
Σημαντική καινοτομία αποτελεί η νέα διάταξη, που αφορά στην θέσπιση στοιχείων ωριμότητας της σύμβασης, με σκοπό τη διασφάλιση του δημοσίου συμφέ-ροντος και την ταχύτερη εκτέλεση αυτών των συμβάσεων. Αποτρέπεται, έτσι, η προκήρυξη συμβάσεων που δεν μπορούν να εκτελεστούν και περιγράφονται σαφώς οι απαιτήσεις που εξασφαλίζουν την ωριμότητα των έργων (πρόδρομες εργασίες, περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις, αρχαιολογικές έρευνες, απαλλοτριώσεις).
Αντιμετωπίζεται το σύστημα «μελέτη – κατασκευή», ένα σύστημα ευέλικτο, το οποίο, υπό καθεστώς διαφάνειας, δύναται να δίνει υψηλές απορροφήσεις. Με τον νέο νόμο, προβλέπεται ότι, το σύστημα αυτό μπορεί να εφαρμόζεται υπό προϋπο-θέσεις, έπειτα από σύμφωνη γνώμη του αρμόδιου τεχνικού συμβουλίου, σε έργα με μεγάλο βαθμό ωρίμανσης (εγκεκριμένη προμελέτη, εγκεκριμένοι περιβαλλοντικοί όροι, τεύχος προϋπολογισμού, κανονισμός μελετών έργου, υποστηρικτικές μελέτες). Μέσα από μια σειρά ασφαλιστικές δικλείδες, όπως π.χ. ο πίνακας συμμόρφωσης χωρίς βαθμολογία της τεχνικής προσφοράς, η διαγωνιστική διαδικασία καταλή-γει, στο τελικό της στάδιο, σε μειοδοτική, διασφαλίζοντας το δημόσιο συμφέρον.
Καθορίζεται διαδικασία αντιμετώπισης των ασυνήθιστα χαμηλών προσφο-ρών.
Συνιστάται και τηρείται στη Γενική Γραμματεία Υποδομών, Μητρώο Μελών Επιτροπών Διαδικασιών Σύναψης Δημοσίων Συμβάσεων Έργων, Μελετών & Συναφών Υπηρεσιών. Στο Μητρώο αυτό εγγράφονται τεχνικοί υπάλληλοι όλων των αναθετουσών αρχών ή αναθετόντων φορέων και αναπτύσσεται στη Γενική Γραμ-ματεία Υποδομών, Κεντρικό Ηλεκτρονικό Σύστημα Κληρώσεων. Οι Επιτροπές Διαγωνισμού για έργα, μελέτες και τεχνικές υπηρεσίες, συγκροτούνται υποχρεωτικά από μέλη του ως άνω Μητρώου, μετά από ηλεκτρονική κλήρωση, η οποία διενερ-γείται υποχρεωτικά με χρήση του Ηλεκτρονικού Συστήματος Κληρώσεων της ΓΓΥ.
Ορίζεται ως υποχρέωση της αναθέτουσας αρχής να ζητάει από τον προσφέροντα να αναφέρει στην προσφορά του το τμήμα της σύμβασης που προτίθεται να αναθέσει υπό μορφή υπεργολαβίας σε τρίτους. Ταυτόχρονα, οι υπερ-γολάβοι δικαιούνται – υπό προϋποθέσεις - να εισπράττουν απευθείας την αμοιβή τους, γεγονός που παρέχει ευκολία πρόσβασης στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και μειώνει την ασφυξία στην αγορά, όταν ο ίδιος ο ανάδοχος αδυνατεί ή καθυστερεί να εισπράξει την αμοιβή για το έργο (λόγω π.χ. μη έκδοση φορολογικής ενημερότητας).
Αντιμετωπίζεται η χρόνια παθογένεια των συμβάσεων «απευθείας ανάθε-σης», με την υποχρέωση διενέργειας ηλεκτρονικής κλήρωσης, από καταλόγους που συντάσσονται ανά κατηγορία έργου / μελέτης, έπειτα από σχετική πρόσκληση της αναθέτουσας αρχής, μία φορά κατ΄ έτος.
Σε ότι αφορά τις συμβάσεις παραχώρησης:
Είναι δεδομένο ότι αποτελούν το πρόσφορο εκείνο εργαλείο, μέσω του οποίου, οι δημόσιοι φορείς μπορούν να αξιοποιήσουν την εμπειρία και την τεχνο-γνωσία του ιδιωτικού τομέα, προς τον σκοπό της αποτελεσματικής παροχής έργων και υπηρεσιών υψηλής ποιότητας προς τους πολίτες. Λαμβάνοντας υπόψη τη συμβολή τους στην ανάπτυξη στρατηγικής σημασίας υποδομών και υπηρεσιών, αλλά και στην προώθηση της καινοτομίας, είναι βέβαιο ότι δεν μπορούμε και δεν πρέπει να τις εξοστρακίσουμε από την πραγματικότητα των δημοσίων έργων της χώρας.
Στον νόμο που ψηφίσαμε, καταγράφονται διεξοδικά οι κανόνες για την ανάθεση των συμβάσεων παραχώρησης.
Αντιμετωπίζεται και η περίπτωση μικτών συμβάσεων, που περιλαμβάνουν και έργα με την κλασσική έννοια του όρου
Για πρώτη φορά περιλαμβάνεται στα συμβατικά τεύχη ο αναλυτικός προϋπο-λογισμός του έργου παραχώρησης, ώστε να αντιμετωπιστούν προβλήματα στην αποτύπωση της κατάστασης στην εξέλιξη ενός έργου
Επιτυγχάνεται, έτσι, η θέσπιση ενός αυτοτελούς, ενιαίου και ομοιόμορφου κανονιστικού πλαισίου, για τις συμβάσεις παραχώρησης, σύμφωνα με τα διεθνή νομοθετικά πρότυπα και τις παραδεδεγμένες βέλτιστες πρακτικές, ώστε να αντιμε-τωπίσουμε τις στρεβλώσεις του παρελθόντος.
Παραδίδουμε, λοιπόν, στη δημόσια διοίκηση και τον ελληνικό λαό ένα νομικό οπλοστάσιο που θωρακίζει τη διαφάνεια και το κράτος δικαίου στον ευαίσθητο τομέα των δημοσίων συμβάσεων. Εναπόκειται και στα δύο μέρη η υποχρέωση της τήρησης και της σωστής εφαρμογής του, προς όφελος της χώρας και της κοινωνίας.
